Piękno

Piękno nauki prawa wyraża się także w tym, że zawiera ona wiele subtelnych rozróżnień Studiowanie prawa może zatem wyrabiać nawyk zegarmistrzowskiego patrzenia na rzeczywistość (ale trzeba się golić brzytwą Ockhama). Przykładem subtelnych i – co ważne – bardzo praktycznych rozróżnień są cechy orzeczenia sądowego:
(a) SKUTECZNOŚĆ ORZECZENIA (zdatność do wywołania skutków)
(b) WYKONALNOŚĆ orzeczenia
(c) PRAWOMOCNOŚĆ FORMALNA orzeczenia (niezaskarżalność)
(d) PRAWOMOCNOŚĆ MATERIALNA orzeczenia (moc wiążąca orzeczenia prawomocnego formalnie) oraz
(e ) POWAGA RZECZY OSĄDZONEJ (res iudicata).

Rozróżnienie między prawomocnością materialną a res iudicata regulują odrębne przepisy, ale chyba nie będzie błędem powiedzieć, że res iudicata to w gruncie rzeczy pewien węższy aspekt prawomocności materialnej. To miał na myśli Sąd Najwyższy w uchwale III CZP 3/18, w której POSTAWIŁ ZNAK RÓWNOŚCI między prawomocnością materialną a res iudicata. Ale ściśle rzecz biorąc znaku równości nie ma. W prawie angielskim res iudicata jest częścią szerszego POJĘCIA ESTOPPEL: oznacza ono sytuacje, w których jest zakazane (is estopped) powoływanie się na twierdzenia przeciwne do wcześniej ustalonych lub oświadczonych (declared). Prawo angielskie jest tu bardziej subtelne.