Pamięć

Oprócz odwagi, wyobraźni i cierpliwości prawnikowi procesowemu potrzebna jest także PAMIĘĆ. Interesujące jest pytanie: CZYM JEST PAMIĘĆ w strukturze rzeczywistości. Język francuski jest chyba jedynym językiem, który w elementarnej gramatyce zawiera najbardziej precyzyjne pytanie ONTOLOGICZNE: Qu’est-ce que c’est? Anglicy uważają, że pytanie to – dosłownie rzecz biorąc – jest kompletnym nonsensem. Ale to nie prawda.

W dosłownym tłumaczeniu wyrażenie to znaczy: „CZYM jest TO, że TYM jest”. Być może nie jest przypadkiem, że naród który w taki sposób zadaje podstawowe pytanie, ma tak wybitne osiągnięcia we wszelkich naukach, szczególnie chemii, biologii, termodynamice i geometrii niekomutatywnej. Tak więc pytanie: CZYM jest PAMIĘĆ, że TYM jest – zadał sobie francuski filozof H. Bergson. W 1896 r. w książce „Materia i pamięć” zamieścił co najmniej dwie rewolucyjne wówczas tezy:
(a) „stan psychologiczny NIEZMIERNIE PRZEKRACZA stan mózgowy” (innymi słowy: fizjologia mózgu nie wyjaśnia CAŁEJ psychologii mózgu)
(b) „pamięć stanowi PUNKT PRZECIĘCIA między materią a duchem” (likwiduje poniekąd problem dualizmu Kartezjusza).

Obie te tezy są zasadniczo zgodne z dzisiejszą TEORIĄ EMERGENCJI. O psychologii w świetle emergencji pisze brawurowo A. Damasio: „Dziwny porządek rzeczy”.